Yatırımcı Sözlüğü

Açığa Satış

Hisselerin düşüşe geçeceğine inanan yatırımcıların kullandığı bir yöntemdir. Amaç, hisse senetlerini yüksek fiyattan satıp, daha sonra düşük fiyattan alınarak alıcıya teslim edilmesi ve arada gerçekleşen fiyat farkının da kâr olarak yansımasıdır. Alış-satış işleminin tam tersidir.

Açılış Seansı

Belirli bir zaman dilimi boyunca emirlerin herhangi bir eşleşme yapılmaksızın Alım- Satım Sistemi’ne (Sistem) kabul edildiği ve bu süre sonunda en yüksek miktarda işlemin gerçekleşmesini sağlayan tek bir fiyat seviyesinin (Açılış Fiyatı) hesaplanarak, tüm işlemlerin bu fiyat seviyesinden gerçekleştirildiği tek fiyat yöntemiyle çalışan özel bir seans uygulamasıdır.

Alım Varantı

Dayanak varlığın performansına kaldıraçlı olarak yatırım yapma imkanı veren ve fiyatlar yükseldiğinde kazanç sağlayan bir enstrümandır. Alım varantları yatırımcıya herhangi bir yükümlülük getirmezken ilgili dayanak varlığı vadede belirli fiyattan alma hakkı tanımaktadır.

Analitik Bilanço

Analitik Bilanço, TCMB Bilançosu kalemlerinin belirli parasal büyüklükleri ifade etmek üzere toplulaştırılması ve netleştirilmesi yoluyla oluşturulmaktadır. Merkez Bankası bilançosunun varlık ve yükümlülüklerinde yer alan ayrıntılı kalemler, netleştirilerek bu Bilançoda gösterilir.

Aracı Kurum

Sermaye piyasası faaliyetinde bulunmak üzere Sermaye Piyasası Kurulu tarafından aracılık yetkisi verilmiş anonim ortaklıklardır.

Ayı Piyasası

Gelecek hakkında karamsarlığın ve fiyatların düşeceği beklentisinin hakim olduğu piyasalardır. Bu piyasalarda kişiler ellerindeki hisse senetlerini gelecekte daha düşük fiyattan satın alabilecekleri düşüncesi ile satarlar.

Başlangıç Teminatı

Türev işlem piyasalarında gelecekte herhangi bir temerrüt durumunun ortaya çıkması durumunda, temerrüdün ortaya çıktığı tarihten pozisyonların kapatılmasına kadar geçecek süre içinde maruz kalınabilecek risklerin karşılanabilmesini teminen başlangıçta talep edilen güvence bedelidir.

Bedelli Sermaye Artırımı

Bir şirketin esas sermayesine karşılık olan hisse senetlerinin bedelleri ödendikten sonra genel kurul kararı ile yeni hisse senedi çıkarılarak şirket sermayesinin artırılmasıdır.

Bedelsiz Sermaye Artırımı

Bir şirketin kendi iç kaynaklarını (emisyon primi, yeniden değerleme değer artışı, yedekler, iştirak ve duran varlık satış karları, temettü vb) kullanarak yapmış oldukları ve ortaklarından ilave kaynak talep etmeden bedelsiz olarak hisse senedi dağıttıkları sermaye artırım türüdür.

Benchmark

Bir yatırımın performansını değerlendirmek için karşılaştırma aracı olarak kullanılan bir finansal göstergedir

Birincil Piyasalar

Menkul kıymetleri ihraç eden şirketler ile tasarruf sahiplerinin doğrudan doğruya karşılaştıkları piyasalardır. Diğer bir anlatımla, menkul kıymetlerin ihraçcı kuruluşlarca tasarruf sahiplerine ilk kez satışa sunulduğu piyasalardır.

BİST 100 Endeksi

1986 yılında 40 şirketin hisse senedi ile başlayarak zamanla sayısı 100 şirketin hisse senedi ile sınırlanan Bileşik Endeks’in devamı niteliğindedir. BİST 100 Endeksi Yıldız Pazar’da işlem gören şirketlerin paylarından oluşmakta olup BİST 30 ve BİST 50 hisse senetlerini otomatik olarak kapsamaktadır. Yılda 4 kez Borsa İstanbul tarafından değerleme yapılarak giren hisselerin listesi belirlenir ve hisse senetleri piyasasının genel bir göstergesidir.

BİST 30 Endeksi

BİST 30 Endeksi, piyasa değeri ve likiditesi yüksek olanlardan önceden belirlenmiş şartlara göre seçilen 30 hisse senedinden oluşan endekstir. Yılda 4 kez Borsa İstanbul tarafından değerleme yapılarak giren hisselerin listesi belirlenir.

BİST 50 Endeksi

BİST 50 Endeksi, piyasa değeri ve likiditesi yüksek olanlardan önceden belirlenmiş şartlara göre seçilen 50 hisse senedinden oluşmakta olup, BİST 30 hisse senetlerini otomatik olarak kapsamaktadır. Yılda 4 kez Borsa İstanbul tarafından değerleme yapılarak giren hisselerin listesi belirlenir.

Boğa Piyasası

Gelecek hakkında iyimserliğin ve fiyatların artacağı beklentisinin hakim olduğu piyasalardır. Bu piyasalarda kişiler hisse senetlerini gelecekte daha yüksek fiyattan satabilecekleri düşüncesi ile alırlar.

Borsa Emirleri

Borsa emirleri, piyasalarda işlem gerçekleştirmek için verilen direktiflerdir. Farklı emir türleri, kâr elde etmek ve kazançlı işlemler yapmak için yatırımcıların piyasada alacakları aksiyonları ifade eder. Bu emirler, piyasalara aracı kuruluşlar tarafından iletilir.

Borsa emir tipleri nelerdir?

Limitli fiyatlı emirler.
Piyasa emirleri.
Piyasadan limite emirleri.
Denge emri.
Orta nokta piyasa.
Orta nokta limit.
Şarta bağlı
Süreli emir.

Borsa Fiyatı

Borsada belirli kurallara göre işleyen organize pazarlarda işlem gören menkul kıymetlerin, borsadaki arz ve talep koşullarına göre oluşan fiyatıdır.

Borsa Payı

Borsa üyelerinin, Borsa’da gerçekleştirdiği işlem hacmine göre hesaplanarak Borsa’ya ödenen meblağ olup Borsa Yönetim Kurulu’nca belirlenir.

CDS / Kredi Risk Primi

CDS (Credit Default Swap – Kredi Risk Primi) bir ülke tarafından alınan kredinin geri ödenmeme riskini ifade eder. Söz konusu risk değeri, kredi talebinde bulunan ülkenin finansal güvenilirliğini anlatır.

Çapraz İşlem

İşlemin alıcı ve satıcı tarafının aynı üye olması durumunu ifade eder. Bu şekilde işlem oluşturmaya yönelik emirler (Cross Orders), belirli kurallar dahilinde işlleme tabi olurlar.

Defter Değeri

İşletmenin aktif toplamından, borçlarının düşülmesi ile bulunan özvarlığının, çıkarılmış/ödenmiş hisse senedi sayısına bölünmesi ile bulunur.

Devalüasyon

Devalüasyon, sabit kur sistemlerinde ödemeler dengesi açık veren ülkenin ulusal parasının dış satın alma gücünün, hükûmetçe alınan bir kararla düşürülmesidir. Başka bir deyişle devalüasyon, bir devletin resmi para biriminin diğer ülke dövizleri karşısında değer kaybettirilmesidir.

Devlet İç Borçlanma Senetleri

İhracı yapan ülkenin kendi para birimi dışındaki bir döviz cinsinden ve uluslararası bir konsorsiyum aracılığı ile bir banka ve/veya sendikasyon tarafından birden fazla ülkede eşanlı olarak ihraç edilen, genellikle hamiline kayıtlı tahvillerdir.

Emir İyileştirilmesi

Alış emirlerinde fiyatların yukarıya, satış emirlerinde aşağıya çekilerek fiyat önceliğinin değiştirilmesidir.

Eurobond

İhraççıların kendi ülkeleri dışında kaynak sağlamak amacıyla uluslararası piyasalarda yabancı para birimleri üzerinden satışa sundukları genelde orta ve uzun vadeli borçlanma aracını ifade eder.

Fiyat Endeksleri

Hisse senetlerinin fiyatlarındaki değişimleri dikkate alarak hesaplanan endekslerdir.

Fiyat Marjı/Fiyat Aralığı

Her hisse senedi için, seans içinde önerilebilecek en düşük ve en yüksek fiyatlar o hisse senedi için fiyat marjını oluşturur. Mevcut uygulamada bu limitler baz fiyatın % 10 altı ve üstüdür.

FOMO

FOMO, borsa ve kripto para piyasasında adından sıkça söz ettirirken psikolojide de fırsatı kaçırma korkusu olarak adlandırılır ve açılımı da Fear of Missing Out, yani kaçırma korkusudur. FOMO, gelişen teknoloji ile kullanıcıların bazı deneyimleri ve fırsatları kaçıracağı algısı oluşturur ve bu şekilde ortaya çıkar.

Forward İşlemler

Belirli bir dayanak varlığın belirlenen ileri bir vadede, yine önceden belirlenen bir fiyat ve miktar üzerinden alım ya da satım yükümlülüğünü veren anlaşmalardır.

Futures (Vadeli İşlem Sözleşmesi)

Futures (Vadeli işlem sözleşmesi), sözleşmenin taraflarına, standartlaştırılmış miktar ve kalitedeki bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi, belirlenen ileri bir tarihte, bugünden üzerinde anlaşılan fiyattan alma veya satma yükümlülüğü getirmektedir. Futures işlemleri organize piyasalarda işlem görmektedir.