Bilanço, şirketlerin mali durumunu ve performansını anlamak için kullanılan temel finansal tablolardan biridir. Yatırımcılar, bir şirketin mali sağlığını ve gelecek potansiyelini analiz etmek için bilançoya başvururlar.
Borsada yatırım yaparken bilançoların nasıl okunacağını bilmek, doğru yatırım kararları almak açısından son derece önemlidir. Çünkü bir şirketin mali durumu, gelecekteki büyüme potansiyelini ve yatırımcılarına sağlayabileceği getirileri doğrudan etkileyen unsurlar arasında yer alır.
Yazımızda bilanço kavramına ve analizinin nasıl yapıldığında detaylıca göz attık.
Bilanço Ne Demek?
Şirketin sahip olduğu varlıkları, borçlarını ve özkaynaklarını detaylı bir şekilde sunan bilanço, işletmenin finansal yapısının sağlamlığını değerlendirmek açısından kritik bir araçtır. Yatırımcılar, bilançoları inceleyerek şirketin mali sağlığını, borç ödeme kapasitesini ve büyüme potansiyelini anlamaya çalışırlar.
Bir şirketin bilançosunda varlıklar (aktifler) ve borçlar (pasifler) dengesi bulunur. Varlıklar, şirketin sahip olduğu tüm mal varlıklarını temsil ederken borçlar ise şirketin ödemesi gereken yükümlülüklerini gösterir. Bu dengenin sağlıklı olması, şirketin mali yapısının güçlü olduğuna işaret eder. Özellikle uzun vadeli yatırım yapmak isteyenler için bu denge, şirketin sürdürülebilir büyümesini anlamak açısından oldukça önemlidir.
Bilanço Türleri
Bilançolar temel olarak iki farklı şekilde düzenlenebilir:
Tek Taraflı (Yatay) Bilanço
Tek taraflı bilanço; varlıklar, borçlar ve özkaynakların birer sütun halinde alt alta sıralandığı bir formatta hazırlanır. Bu tür bilançoda varlıklar en üstte, borçlar ve özkaynaklar ise onların hemen altında yer alır.
Bu yaklaşımda, tüm bilgiler tek bir sütunda gösterildiği için "yatay bilanço" olarak adlandırılır. Yatırımcılar böylece varlıkların borçlar ve özkaynaklarla olan dengesini bir arada görebilirler. Ancak her bir kalemin karşı karşıya gelmemesi nedeniyle varlıkların borçlarla olan dengesi biraz daha soyut kalabilir.
İki Taraflı (Dikey) Bilanço
İki taraflı bilanço ise varlıkların bir tarafta (genellikle sol sütun), borçlar ve özkaynakların ise diğer tarafta (genellikle sağ sütun) gösterildiği formatta hazırlanır. Bu düzenleme sayesinde varlıkların nasıl finanse edildiği daha net bir şekilde görülebilir.
İki taraflı bilançoda varlıkların toplamı her zaman borçlar ve özkaynakların toplamına eşit olur, çünkü bilanço matematiksel olarak her zaman dengede olmalıdır.
Bilanço Neleri Gösterir?
Bilançolar genellikle üç ana bölümden oluşur:
- Varlıklar, şirketin sahip olduğu mal ve hizmetlerin toplam değeri olarak karşımıza çıkar.
- Yükümlülükler, şirketin kısa ve uzun vadede ödemesi gereken borçlarını içerir.
- Öz kaynaklar ise şirketin hissedarlarına ait olan sermaye ve birikmiş kârlarını ifade eder.
Borsada Bilanço Analizi
Bilanço analizinin amacı, şirketin likidite durumunu, borçluluğunu ve sermaye yapısını inceleyerek yatırımcıların daha bilinçli kararlar almasını sağlamaktır. Özellikle hisse senedi yatırımcıları için, bir şirketin mali yapısını doğru anlamak, o şirketin gelecekteki potansiyeli hakkında ipuçları verir. Bilançodaki varlıklar, borçlar ve özkaynaklar arasındaki denge, şirketin uzun vadeli sürdürülebilirliği hakkında bilgi sağlar.
Dolayısıyla borsada yatırım yaparken bir şirketin mali sağlığını ve performansını değerlendirmek için en önemli araçlardan biri bilanço analizidir. Yatırımcılara şirketin mali durumu hakkında kapsamlı bir bilgi sunar ve şirketin ne kadar sağlam olduğunu anlamaya yardımcı olur.
Bilanço Analizi Nasıl Yapılır? Bilanço Yorumlamak
Bilanço analizine başlarken öncelikle şirketin varlıklarını incelemek gerekir. Varlıklar, şirketin sahip olduğu her şeyi içerir ve genellikle dönen varlıklar (nakit, alacaklar, stoklar) ve duran varlıklar (maddi ve maddi olmayan varlıklar) olarak sınıflandırılır:
- Dönen varlıklar, kısa vadede nakde çevrilebilen varlıklardır ve şirketin kısa vadeli likidite durumunu gösterir.
- Duran varlıklar ise şirketin uzun vadeli yatırımlarını ve sermaye yapısını yansıtır.
Borçlar tarafında kısa vadeli ve uzun vadeli borçlar arasında bir ayrım yapılır:
- Kısa vadeli borçlar, genellikle bir yıl içinde ödenmesi gereken yükümlülükleri kapsar.
- Uzun vadeli borçlar daha uzun vadeli finansal yükümlülükleri içerir.
Borçların özkaynaklara oranı, şirketin finansal kaldıraç durumunu ve borçlarını ne kadar etkin yönettiğini gösterir.
Özkaynak analizi ise şirketin ne kadar kârlı olduğunu ve öz sermayesinin ne kadar verimli kullanıldığını anlamaya yardımcı olur. Özkaynak getirisi (ROE) gibi oranlar, yatırımcıların şirketin yatırım kârlılığını değerlendirmesinde önemli bir rol oynar.
Bilanço Analizinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Şirketin kısa vadeli borçlarını karşılayabilme gücünü ölçmek için dönen varlıklar ve kısa vadeli borçlar arasındaki ilişkiye dikkat edilmelidir. Likidite oranları, şirketin nakit pozisyonunu ve acil durumlara karşı dayanıklılığını gösterir.
- Şirketin finansal yapısındaki borçlanma oranı önemli bir göstergedir. Borçların özkaynaklara oranı (borç/özkaynak oranı), şirketin finansal riskini anlamaya yardımcı olur. Yüksek borç-özkaynak oranı, şirketin borçla finanse edildiğini ve potansiyel olarak risk taşıdığını gösterir.
- Şirketin sahip olduğu varlıkların dönen ve duran varlıklar arasındaki dağılımı incelenmelidir.
- Şirketin faaliyetlerinden elde ettiği nakit akışı, finansal sağlığı açısından önemli bir göstergedir. Bilanço analizinde şirketin pozitif nakit akışına sahip olup olmadığına dikkat edilmelidir.
- Şirketin borçlarının vadesine göre ayrılması, borçların yönetilebilir olup olmadığını gösterir.
- Şirketin temel faaliyetlerinde ne kadar verimli olduğunu ölçmek için faaliyet verimliliği oranları takip edilmelidir. Örneğin, varlık devir hızı oranı, şirketin varlıklarını ne kadar etkin kullandığını gösterir.
- Dönen varlıklar ile kısa vadeli borçlar arasındaki fark olan net çalışma sermayesi, şirketin günlük faaliyetlerini sürdürebilmesi için yeterli kaynaklara sahip olup olmadığını gösterir.
Bilanço Döneminin Hisse Fiyatlarına Etkisi
Şirketlerin üç aylık dönemler sonunda açıkladıkları bilançolar, yatırımcılar için mevcut performansı gösterirken, aynı zamanda gelecekteki beklentiler hakkında da bilgi verir. Bilanço döneminde açıklanan rakamlar, beklentilerin üzerinde ya da altında gerçekleştiğinde hisse fiyatlarında dalgalanmalar yaşanabilir.
Eğer şirket, piyasa beklentilerinin üzerinde gelir, kârlılık veya diğer olumlu finansal sonuçlar açıklarsa yatırımcılar bu durumu olumlu yorumlayarak hisse alımına yönelebilirler. Bu da hisse fiyatlarının yükselmesine neden olur.
Bunun tersi bir durumda, yani bilançonun beklentilerin altında kalması durumunda ise hisse fiyatlarında bir düşüş yaşanabilir. Yatırımcılar, düşük performansı gelecekte de devam edebilecek bir sorun olarak algılayıp hisse satma eğilimi gösterebilirler.
Bilanço dönemlerinde sadece kâr rakamları değil; aynı zamanda şirketin maliyetleri, borç yapısı, nakit akışları ve yatırım harcamaları gibi faktörler de dikkatle incelenir. Özellikle güçlü nakit akışları ve düşük borçluluk oranları, yatırımcılar tarafından olumlu değerlendirilir. Bu tür olumlu finansal göstergeler hisse fiyatlarını yukarı yönlü etkileyebilirken, olumsuz göstergeler aşağı yönlü baskı yaratabilir.
Bilanço açıklamaları sonrası hisse fiyatları sadece kısa vadede değil, uzun vadede de etkilenebilir. Şirketin bilanço performansına göre yapılan değerlendirmeler, yatırımcıların şirketle ilgili uzun vadeli beklentilerini şekillendirir.
Bilanço ve Gelir Tablosu Farkı
Bilanço; belirli bir tarihte şirketin varlıklarını, borçlarını ve özkaynağını gösterir; şirketin mali durumunu anlık bir fotoğraf gibi yansıtır. Gelir tablosu ise belirli bir dönem içinde şirketin gelirlerini, giderlerini ve net kârını veya zararını gösterir; şirketin belirli bir zaman dilimindeki performansını değerlendirir.
Aşağıdaki tabloda bilanço ve gelir tablosunun farklarını daha net görebilirsiniz:
Bilanço | Gelir Tablosu |
Şirketin belirli bir tarihteki finansal durumunu gösterir. | Belirli bir dönem boyunca şirketin performansını gösterir. |
Anlık finansal durumu sunar (genellikle dönem sonu). | Belirli bir dönem (çeyrek, yarıyıl veya yıl) içindeki gelir ve giderleri gösterir. |
Varlıklar, borçlar ve özkaynaklardan oluşur. | Gelirler, maliyetler, giderler, net kâr veya zararı içerir. |
Şirketin sahip olduğu kaynaklar ve finansman yapısına odaklanır. | Şirketin kârlılığı ve operasyonel performansına odaklanır. |
Şirketin varlık-borç dengesi ve özkaynak durumu hakkında bilgi verir. | Şirketin gelir/gider dengesini ve kârlılığını gösterir. |
Genellikle üç ayda bir veya yılda bir açıklanır. | Genellikle çeyreklik veya yıllık olarak açıklanır. |